Terwijl iedereen naar de gebeurtenissen rond Oekraïne kijkt en sommigen verbaasd of geërgerd opkeken bij de speech van Dr. Vance in Munchen[1], mogen we zeker niet een ander vraagstuk – met de problematiek die Vance aanhaalde verwant – uit het oog verliezen.

Dat zijn de problemen in het Vlaamse onderwijs.

Opschudding in de media.

Er was in de media recent nogal wat ophef over het jaarverslag van de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB)[2]. Het aantal leerlingen uit het basis- en secundair onderwijs met gedragsproblemen bereikte in 2024 een piek van 25.437. Het aantal leerlingen dat van de school werd gestuurd en waarvoor het CLB een dossier opende bedroeg 4.244. Het aantal leerlingen dat voor schoolverzuim een dossier bij het CLB geopend kreeg was 31.018.

Het vrije CLB noteerde in 2023 10.000 gevallen van regelovertredend gedrag en 18.301 gevallen van gedragsproblemen. Pestgedrag tekende voor 3.204 gevallen en problemen in verband met een taalhandicap voor 3.763 gevallen.

Ook werd er melding gemaakt van geweld tegen leerkrachten. Eén voorbeeld slechts: in 2024 werd een leerkracht fysiek door een ouder aangevallen omdat die leerkracht zijn kind onheus zou hebben aangepakt. De leraar was nadien werkonbekwaam en werd vervangen door een tijdelijke zij-instromer. Toen de directie weigerde iets te ondernemen tegen de aanvaller, gaf ook de zij-instromer zijn ontslag.

Zuhal Demir wil nu de orde in de klassen herstellen en de ouders voor hun verantwoordelijkheid plaatsen. Ook de agressie tegen leerkrachten wil ze een halt toe roepen.

Maar het is allemaal niet zo simpel en niet alleen omdat de linkerzijde het met Demir niet eens is.

Niets nieuws

De zorgen in het onderwijs zijn niet van vandaag. Verschillende jaren geleden voerden de bonden van het onderwijs actie met de slogan: “Vlaanderen wees wijs. Investeer in het onderwijs!”. Het rijmt wel, maar het gaat echt niet alleen om de centen. Bijlange niet.

Ik geef een paar voorbeelden, als inleiding.

Eén van de opvallende dingen tegenwoordig is het fenomeen van boze ouders die naar de rechter stappen omdat ze vinden dat de leerkracht hun kind slecht gescoord heeft. Wie in leeftijd iets ouder is, zal toegeven daar voordien nooit van gehoord te hebben. Het lijkt misschien pietluttig, maar het is wel ernstig. Het is niet alleen een aanslag op de autoriteit van de leerkracht, het ondermijnt ook diens positie in de ogen van de leerlingen en is daarom schadelijk voor de kennisoverdracht.

Wat tegenwoordig ook opvalt is dat ouders, gebruik makend van de mogelijkheden van de sociale media, wel erg snel te hoop lopen als ze zelfs maar denken dat één van de kinderen op de school ongepast werd behandeld. Voorvallen als die van De Blokkendoos in Deurne en, recent nog, in Strombeek-Bever, illustreren dit. Ik weet niet of ook Demir zulks ziet als een vorm van agressie tegen leerkrachten – hoewel het dat wel is.

Door deze en andere fenomenen (zoals de ziekte van de reglementitis) is de belasting op leerkrachten en directies veel groter geworden.

Een onderwijs waarin leerkrachten en directies zich de hele tijd moeten verdedigen, legt als vanzelf de lat lager. Daardoor daalt de norm en daarvan zijn de leerlingen uiteindelijk het slachtoffer. Het is dus terecht dat Demir de ouders verzoekt hun verantwoordelijkheid op te nemen.

Eerst even een zijsprong…

De problemen zitten evenwel veel dieper.

Om een wat ruimer zicht te krijgen, moeten we eens te rade gaan bij lieden die hun hele leven lang het gedrag van ‘hogere dieren’ hebben bestudeerd. Dat kan vreemd klinken, maar die mensen laten niet na te herhalen dat wij, mensen, verbazend veel van deze diersoorten kunnen leren[3].

Enkele voorbeelden zullen illustreren wat hier bedoeld wordt.

Olifantenkudden worden geleid door een oudere matriarch, die kritiekloos gevolgd wordt. Bij het overlijden van matriarchen moeten de jongere kandidaten-opvolgers bij vele soorten de ‘troon’ veroveren, vooraleer ze als leider geaccepteerd worden. Ze moeten tonen dat ze de gezagspositie waard zijn. Leiders gaan soms hard te werk om hun leiderschap duidelijk te maken. Chimpansees tonen eerbied bij het zien van een overleden soortgenoot. Net als olifanten rouwen ze bij een overlijden, hetgeen ook mensen doen. Jongen worden in een beschermende groep opgenomen – zeg maar een soort crèche. Vaak worden die bemand door oudere jongeren. Paringen tussen verwante dieren wordt streng bestraft, hoewel de dieren niets van genetica kennen. De Waal meent zelfs een primitieve vorm van de Tien Geboden bij de bonobo aan te treffen. Bij veel diersoorten eten de alfadieren het eerst. Wie hierop inbreuk tracht te plegen, mag op een flinke pandoering rekenen.

Bij schrijvers zoals Frans de Waal vindt men een schat aan voorbeelden van dergelijk dierlijk gedrag[4].

Hierbij wordt er toch iets duidelijk: kenmerkend voor het gedrag van hogere diersoorten zijn inderdaad een duidelijke hiërarchische orde met vaste regels en een structuur waarin ieder groepslid een erkende plaats inneemt. Samenlevingen van hogere diersoorten kenmerken zich door een hoge mate van voorspelbaarheid die voortkomt uit hun organisatie, hetgeen de veiligheid van alle groepsleden garandeert. De prijs die ze hiervoor betalen is strenge bestraffing voor wie de individualist uithangt.

De vraag die alle andere in de schaduw stelt

Dit is nu de allesovertreffende vraag: hebben we in onze menselijke samenlevingen nog de regels, de orde, de structuren die iedereen een erkende en vaste plaats toekennen en zodoende ieder individu in de mogelijkheid stellen zichzelf een identiteit toe te meten die voor iedereen helder is? Want waarom zou wat geldt voor hogere dieren niet ook bij mensen zinvol zijn? Kan iemand daar een reden voor verzinnen? Zijn we niet een chaotische verzameling van Einzelgangers[5] geworden, waardoor de veiligheid die uit orde voortkomt alleen nog door geweld en geknoei kan verworven worden? Hebben we onze samenlevingen niet overhoop laten halen, niet in het minst door allerlei modernistische dromerijen, waardoor vooral onze kinderen het noorden én het zuiden kwijtraken?

De consequentie hiervan is nu dat het strijdperk van deze chaos zich daar het meest toont, waar orde en regelmaat nog in volle ontwikkeling zijn: in de scholen.

Daar, in de scholen, zien we dus het felst de gevolgen van de nieuwsoortige wereld: de onttroning van het ouderlijk gezag, de stijgende invloed van buitenfamiliale voorbeelden  zoals de TV, de sociale media, de ‘influencers’, het verdwijnen van discipline, de slordigheid zoals we die zien in het ontbreken van een verzorgde taal, het niet navolgen van de voorschriften van leerkrachten en van de scholen zoals het schoolreglement, de vrijpostigheid tegenover leerkrachten, de slonzigheid in kleding en gedrag. Er is de verwarring tussen hoofdzaak en bijzaak: een vorm van verlies van het hiërarchisch beginsel als gevolg van de gelijkheidsideologie voor hetwelk alles even goed is[6].

En er is ook geen correctie meer zoals destijds de legerdienst opleverde, waarin men het belang van kameraadschap en het opkomen voor elkaar kon ervaren.

We hebben het hier te maken met een heus cultuurprobleem, maar vanuit de culturele sector hoor of zie ik geen beweging.

En dan het punt waar zowat iedereen omheen fietst…

Sedert enkele decennia evenwel is er nog wat anders aan de hand: we krijgen te maken met de gevolgen van een ondoordachte immigratie, voornamelijk vanuit streken waar een totaal andere culturele gesteldheid leeft dan de libertaire die zich ten onzent heeft ontwikkeld.

De massieve immigratie vanuit de islamitische wereld heeft immers ook de cultuur uit die wereld meegebracht, iets waarvoor eminente wetenschappers lang geleden al hebben gewaarschuwd. Die cultuur heeft haar eigen normen en regels, maar die wijken zover van de westerse af, dat de nieuwkomers weinig anders kunnen dan de westerse maatschappij een graad van decadentie toeschrijven waarmee zij zich vanuit hun vorming niet kunnen verzoenen en die zij dus radicaal afwijzen. Het is de wereld waarin de vrouw aan de haard hoort te staan onder het gezag van de man en waarin kinderen vrij op straat rondlopen – waar ze in deze tijd makkelijk slachtoffer van de drugkwaal worden. Een wereld ook waarin niets meer te leren valt, omdat – scherp gezegd, weliswaar – alles al geopenbaard werd.

Dat vindt plaats zonder dat er bijzondere maatregelen worden genomen die de culturele kloof tussen de immigranten en de autochtonen zouden kunnen overbruggen. Integendeel: de ideologie van de multiculturele maatschappij bestendigt de apartheid. Deze kloof roept dan bij de autochtone bevolking afwijzende reacties ten aanzien van de immigratie op waarop vervolgens vanuit de rangen der Gutmenschen gereageerd wordt met afwijzing van die kritiek vanuit de autochtonie. Zo valt de autochtone maatschappij in twee elkaar bestrijdende groepen uit elkaar, die elk compleet vastzitten in hun eigen egelstelling en weigeren naar elkaar te luisteren – een gemakkelijke positie voor een linkerzijde die thans in de macht zit. Zoiets oefent evenwel helemaal geen aantrekkingskracht uit op de nieuwkomer, die er veeleer de spot mee drijft.

We hebben het hier met een diepe cultuurkloof te maken, waarop vanuit de autochtonie totaal verkeerd wordt gereageerd: de afwijzing namelijk van een diepgaand, open debat over de eigen opstelling én over de immigratie zelf en het vervangen van dat debat door een machtsstrijd om het grote gelijk. Die leidt de aandacht af en zet de allochtonen ertoe aan hun eigen ding te doen, van niets of niemand gestoord.

Zo ontstaat een maatschappij die helemaal desintegreert, waarin niemand nog tevreden kan zijn en waarin grote groepen die trouw blijven aan de onderlinge samenhang – voornamelijk de islamieten – hun eigen normen aan de anderen kunnen opleggen. Bovendien vergroot het geloof in de waarde van hun eigen normen bij het beeld van de decadentie van de westerse maatschappij. Zo ontstaat een parallelle islamitische maatschappij die velen diep bezorgd maakt.

De westerse hemel zelf bulkt intussen van de slogans over diversiteit, gendertheorieën, zelfbeschuldigingen over kolonialisme en slavernij en het etaleren van het abnormale. Van zo’n wereld neemt een normaal mens afstand, zeker als hij anders is opgevoed. Daardoor is voor de immigranten zelfs de gelovige groep onder de autochtonen niet langer geloofwaardig, want die ondernemen niets om de zaken ten goede te keren.

Dat is, scherp gezegd, de gesteldheid waarmee al te veel jonge moslims leven. Ziedaar het cultuurprobleem bovenop dat voor ons onderwijs dodelijk is: het niet aanvaarden van westerse normen en het doordrukken van eigen, islamitische regels. Dat werkt vooral in de scholen door, waar velen voor de lieve vrede dan maar zwijgen. Daar worden juffen bespot, de schoolregels afgewezen en ontbreekt de motivatie tot leren. En dan lezen we dat een groot deel van de jongeren met islamitische achtergrond in onze scholen de islamitische sharia verkiest. Dit is de vestiging van de duale maatschappij, die onverbiddelijk uitloopt op de confrontatie die zovelen vrezen en vele jongere islamieten wensen.

Als minister Demir het onderwijsprobleem wil oplossen, dan zal ze haar collega’s moeten overtuigen om weer voor de natuurlijke orde der dingen te gaan en allerlei modernistische fantasietjes van ons verwende volk naar het achterkamertje te verwijzen. Ze zal naar de scheve ontwikkeling van onze cultuur moet wijzen en dat cultuurprobleem, dat ze zelf beter dan wie ook kent, moeten (doen) aanpakken. We moeten inzien dat In een duale maatschappij geen enkele minister van onderwijs een schoolsysteem met één normenpatroon dwingend kan opleggen.

Het is daarbij wijs terug te grijpen naar de hoger beschreven ‘zijsprong’, d.w.z. te verwijzen naar de dieren die het ons leren: een maatschappij kan zonder een stel innerlijke, samenhangende en dwingende regels niet functioneren. De menselijke soort overschat zichzelf als ze gelooft op die regel een uitzondering te zijn.

Jaak Peeters

Februari 2025

[1] https://www.buttkicken.nl/2025/02/15/briefje-van-jan-aan-links-nederland-2/

[2] HLN 6/2/2025

[3] De in 2024 overleden Frans de Waal, geboren in Den Bosch, heeft van dit onderwerp zijn levenswerk gemaakt. Hij was er, naar alle waarschijnlijkheid terecht, van overtuigd dat het verschil tussen mens en (hoger) dier zo klein is, dat we er als mensen best wel veel van kunnen leren. Wikipedia bracht een opvallend goed beeld van de Waal: https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans_de_Waal.

[4] Enkele titels van de hand van Frans de Waal zijn: De Bonobo en de tien geboden; Een tijd voor empathie; De aap uit de mouw; De aap en de sushimeester.

[5] Zie  https://www.encyclo.nl/begrip/einzelg%C3%A4nger 

[6] Dit is het grondidee achter de politiek van verschillende onderwijsministers: “iedereen een diploma volstaat”…