Er heeft zich in ons vaderland een klein groepje lui genesteld in TV, radio en enkele ‘toonaangevende’ bladen, dat ervoor zorgt zelf in die media in een meer dan gemiddelde mate aan zijn trekken te komen.
Author Archives: Vic Mortelmans
Burgerlijke maatschappij?
Onlangs verscheen in Knack een interview met de Leidse humanist Paul Cliteur. Deze is in Vlaanderen wellicht wat minder bekend, maar dat is volkomen onterecht. Cliteur, die van Amsterdamse komaf is, is auteur van verschillende boeken en werkte mee aan enkele verzamelbundels zoals Geschiedenis van het humanisme en Filosofen van het hedendaags liberalisme. Cliteur komt op voor het primaat van wat men de burgerlijke maatschappij noemt. Hij verzet zich daarbij tegen een theocratische maatschappij waarin de regels van één godsdienst de rode draad van de politieke wetgeving vormen. Zijn standpunt is dat gelovige burgers in zekere zin ‘tweetalig’ moeten zijn. Aan de ene kant geldt namelijk de ‘taal’ van de religieuze groep waartoe hij behoort. Aan de andere kant moet hij de algemene, burgerlijke, niet-religieuze ‘taal’ meester zijn.
In een tijd van opdringend islamisme spreekt een dergelijk standpunt velen meteen aan.
Toch is de positie van Cliteur verre van vanzelfsprekend. Integendeel: zijn eis naar ‘tweetaligheid’ lijkt veeleer op een eis naar een volgehouden spagaat, hetgeen voor een belangrijk deel van de bevolking wel eens teveel gevraagd zou kunnen zijn.
Moet kunst universeel zijn ?
Ik hoorde het vandaag op Klara – niet bepaald de slechtste zender die onze door rommel vervuilde ether rijk is. Iemand stelde zijn eigen muziekkwartet voor en verklaarde daarbij dat voor hem de kunst het zoeken is naar cultuuroverstijgende vormen. Volgens hem moet kunst – in zijn geval de muziekkunst – de begrensdheid van cultureel bepaalde kunstvormen te boven gaan. Tot de essentie van kunst behoort bijgevolg zijn universeel karakter. Zonder dat laatste is van echte kunst geen sprake.
Mijn antwoord daarop is: dit klopt niet.
Een rechtvaardige maatschappijordening
Plato’s De Staat omvat zowat één zesde van zijn hele oeuvre, en dat laatste is behoorlijk omvangrijk. De Staat is eigenlijk een utopie. Plato beschrijft daarin hoe hij denkt zijn ideale staat te kunnen realiseren. Een ideale staat is een staat waarin volstrekte rechtvaardigheid heerst. De Staat handelt, in tegenstelling met wat sommigen daarover denken, namelijk op de eerste plaats over de vestiging van een rechtvaardige samenleving. Kennelijk was dat al in de dagen van deze antieke schrijver een groot probleem.
Plato, Hobbes, Kant, de democratie, de euro en de slang
De aandachtige lezer haalt de wenkbrauwen op, zich afvragend wat de euro met Plato en Kant vandoen heeft. De democratie tegenover Hobbes of Plato: daar kan iedereen zich nog wel iets bij voorstellen. Maar die euro?
Toch rezen bedenkingen dezer dagen op toen er vanuit Duitsland onrustbarende geruchten opklonken over de toestand van de euro – bedoeld is inderdaad: de munt – en zelfs de EU zelf, naar aanleiding van de moeilijkheden in Ierland.
Vooraf luidt de vraag wat we over een euro of EU zelf moeten denken, als blijkt dat een begrotingsdeficit in één kleine lidstaat de hele constructie aan het wankelen kan brengen. Maar daar gaat het hier even niet over.
Europa moet zijn werk doen
Omdat ik me deze week nog eens heb geërgerd aan de bemoeizucht van Europa, heb ik op Google het lemma ‘Europa verbiedt’ ingetikt. De lezer mag raden welk resultaat deze vraagstelling opleverde: 16.200 items. Op zich zegt zo’n cijfer natuurlijk helemaal niets. Dus heb ik de vraag nog eens herhaald, maar dan na ‘Amerika’ te hebben ingetikt. Uitslag: 752 items. Japan levert 326 items op, India 644, Rusland 3.380, Australië – dat een veel lager bevolkingscijfers heeft dan de andere voorbeelden en nog het meest gelijkt op de Westerse zogeheten nationale staten, komt op 5.060 en is dus koploper in het rijtje. Wie dezelfde vraag stelt voor de nationale staten krijgt volgende uitslagen: Frankrijk levert 5.850 items op, Nederland 10.300, Duitsland 6.370, België 18.000, Engeland 10.500, Spanje 7.750, Italië 660- een opmerkelijk cijfer, net trouwens als Denemarken (412) en Ierland (246).
Ik weet niet of hierover studies bestaan, maar een paar bedenkingen dringen zich als hypothese uit deze cijfers op.
Waarom Léonard verdedigd moet worden.
De vraagstelling van Gerard Bodifée – wat er nu feitelijk mis is met de stellingen die aartsbisschop Léonard recent uitgesproken heeft – roept op haar beurt interessante bedenkingen op.
“Zorg dat u niet meer zondigt, anders zou u nog iets ergers kunnen overkomen!” (Joh 5,14)
Denkvermogen
Er zijn de laatste week tientallen bijdrages verschenen in kranten en blogs over de citaten uit mgr. Léonards boek. Meestal waren die zo emotioneel dat ze elke overtuigingskracht ontbraken en mij rillingen bezorgden, vaststellend hoe beperkt het denkvermogen in het publieke debat nog is. Er is maar één artikel dat mij heeft kunnen doen twijfelen mijn steun voor de aartbisschop te doen opgeven, en wel dat van Mark van de Voorde. Hij raakt de kern van de tweespalt die er bestaat tussen een bepaald mondig binnen-kerkelijk publiek enerzijds en anderzijds het deel van het kerkelijk gezag dat de kerkelijke leer nog wil vertegenwoordigen.
Democratie is een praxis
Voor tegenstanders van de democratie is de gedachte dat elites zich telkens weer “als vanzelf” vormen een reden om die regeringsvorm af te wijzen. Die elites trekken namelijk de macht tot zich, precies omdat ze nu eenmaal over meer bekwaamheden beschikken. Het zijn bijgevolg deze aristocratieën die dan maar het bewind moeten voeren, voert deze strekking aan.
Onder anderen voorstanders van een directe democratie verzetten zich hiertegen. Er bestaat volgens hen namelijk geen objectief meetbaar, extern criterium om de kwaliteit van maatschappelijke besluiten af te meten.
Een vergissing
Enige tijd geleden schreef ik op deze pagina’s een stuk waarin ik mijn ontgoocheling uitsprak over de beslissing van het Vlaamse parlement om Engels toe te laten als onderwijstaal in het Vlaamse hoger onderwijs.
Ik argumenteerde dat dit onnodig is, want dat de kwaliteit van het onderzoek noch van het onderwijs afhangt van het hanteren van een bepaalde taal, maar intrinsiek moet verwezenlijkt worden.
Ik sprak mijn ontgoocheling uit over het feit dat een parlement, dat de belichaming is van een zelfstandig wordende gemeenschap die zichzelf wil respecteren en precies dààrom aan zelfbestuur wil doen, door haar beslissing de waarde van de werken van deze gemeenschap – haar cultuur – mee onderuit haalt en daarom vanuit een democratisch standpunt een verkeerde beslissing neemt.
Ik heb daarbij, voor zover ik kan zien, geen enkele Vlaamse partij geviseerd. Dat was ook niet de bedoeling, want ik neem aan dat indien Vlaams Belang en/of N-VA numeriek aanzienlijk sterker zouden zijn geweest, de beslissing allicht anders zou hebben geluid.