Inleiding

“Aanpakken die Poetin die man is knetter gek heel rusland inpakken”

Dit is het soort literatuur dat je tegenwoordig vindt in de lezersrubrieken van sommige ‘populaire kranten’. Het staat er echt op die manier.Los van de domme en zelfs gevaarlijke inhoud van deze uitspraken, waarvan het niveau blijkt uit het plompe taalgebruik, zegt het feit dat dit soort proza in kranten kan verschijnen  iets over onze media en, in het algemeen, over de kwaliteit van onze beschaving.

Daarover wil ik het in deze bijdrage hebben, bij wijze van nieuwsjaarsbeschouwing.

Ik neem de oorlog in oostelijk Europa als uitgangspunt.

Een lastige opdracht

Als ik moet afgaan op wat ik over de oorlog van Rusland tegen Oekraïne zoal te lezen krijg, moet ik Poetin wel beschouwen als het vleesgeworden beest uit de Apocalyps.

Maar mag ik als mens die tracht na te denken wel op die manier te werk gaan? Moet ik niet mijn eerste, door mijn eigen emoties opgedrongen oordeel uitstellen en éérst nader gaan onderzoeken wat er aan de hand is en hoe ikzelf mij verhoud tot de betrokken materie?

De eerste reactie tegenover een inval van een mogendheid in een andere staat is er namelijk altijd een van afkeuring. Een staat die een andere staat binnenvalt staat tenminste voor de morele opdracht om zijn optreden aan de internationale gemeenschap – voor zover zoiets bestaat – uit te leggen.

Daartoe moet die staat  evenwel ook in de gelegenheid worden gesteld: argumenten en standpunten moeten in redelijkheid kunnen worden aangevoerd en door toehoorders worden aanhoord. Er bestaat bijgevolg niet alleen de plicht om iets uit te leggen. Er bestaat ook de plicht om naar die uitleg te luisteren.

Iets gelijkaardigs kan gezegd worden over de persoon van Poetin.

Als ik naar het soort hoger geciteerde uitspraken kijk, dan verbaast het me hogelijk dat sommigen de persoon van de heer Poetin blijkbaar zo goed kennen dat ze over hem de lelijkste dingen kunnen zeggen.

Hoewel ik het nieuws volg, voel ikzelf me tot iets dergelijks niet in staat: ik kén Poetin niet, ik heb hem nooit gesproken of aanhoord en ik kan geen hoogte krijgen van zijn motieven. Hooguit kan ik wat vage veronderstellingen uitbrengen.

Deze materie is lastiger dan men zou kunnen denken. Voor wie het vergeten is, herinner ik aan de invallen in Irak en in Lybië. In beide gevallen kwam de belaagde niet aan het woord. We hoorden alleen het NAVO-verhaal. Hoe kun je dan weten of de Westerse uitleg correct is?

Voor mensen met een kort geheugen breng ik de inval van de Belgische para’s onder kolonel Laurent in Congo in 1964 onder de aandacht. (Simba’s en para’s in Stan. Heideland, 1965.)

Ook al waren de moordpartijen op zwarten – en dus niet alleen de bedreigingen tegen blanken – voor de Belgische regering toen, en voor de mens van vandaag misschien ook, een goede reden om in te grijpen, de toenmalige Sovjet-Unie, haar bondgenoten en een aantal Arabische landen zagen dat wel even anders.

Dit alles toont hoe lastig het voor àlle partijen is om met zoiets heftigs als een inval correct om te gaan.

Luisteren wij wel?

In de Oekraïense kwestie is de zaak duidelijk: een inval is nooit verantwoord. Punt. En een inval door Russen al zeker niet. Tweemaal punt. De Russen zijn namelijk al sinds 1945 onze vijanden. Dat blijft zo. Driemaal punt.

Dus: verder nadenken hoeft niet meer. Het verdict is gevallen.

Ik verwerp deze houding omdat ze niet voldoet aan de hoger gestelde eis dat een mogendheid de plicht heeft om haar actie te verantwoorden, maar dat de toehoorders tegelijk de plicht hebben om die verantwoording te aanhoren.

Concreet: ik herinner me niet dat ik, ergens in de pers, een verantwoording die naam waardig van de Russische inval heb gelezen – tenzij ik de plaatselijke Russische ambassade moet verdenken van plichtsverzuim. Ik lees en hoor alléén het Westerse verhaal.

Het ontbreken van essentiële stukken van een verhaal schaadt de zaak zelve.

Laten we even een onverdachte bron aan het woord: Andreas Kinneging, de Leidse hoogleraar rechtsfilosofie, die van een liberaal gedachtengoed dat hij te laag en ten populistisch vond overstapte naar een christelijk georiënteerd conservatief gedachtengoed. De man kan moeilijk verdacht worden van laaiende sympathieën voor communistische heersers. In zijn Geografie van goed en kwaad omschrijft hij tolerantie als het verduren van wie of wat afgekeurd wordt, wanneer men bij machte is iets aan de situatie te veranderen.(Andreas Kinneging. Geografie van goed en kwaad. Spectrum, 2007, blz. 49 en 58.)

Noteer dat hier geen lauwhartigheid of onverschilligheid wordt gepredikt. Men moet zich immers tegen het kwaad verzetten. Maar hij voegt er aan toe dat de tolerantie die hij bepleit geen deugd is die op zichzelf staat, maar gemodereerd wordt door andere deugden, zoals daar zijn: verstandigheid, oprechtheid en “vele andere”.

Welnu: tot die andere deugden, waartoe Kinneging oproept, behoort ook de luisterbereidheid.

Zonder die luisterbereidheid wordt het hondsmoeilijk om te bepalen waar het kwaad zich écht schuilhoudt.

Over rechtspraak, antivaxxers en de media

Alles wat tot nog toe gezegd is, geldt natuurlijk niet alleen bij een conflict onder mogendheden.

‘Recht op verdediging’ is een centraal begrip in de rechtsspraak. Zelfs de grootste misdadiger heeft nog altijd het recht om zijn verhaal te doen en te eisen dat hij aanhoord wordt.

We horen allerwegen hoe mensen figuren als Abdeslam meteen tegen de muur zouden zetten. Dit soort opvattingen dat het volk er massaal op na houdt, bracht mensen zoals Plato ertoe de democratie te verwerpen.

De conclusie is dat wie de democratie en daarmee ons aller recht om in het openbare leven mee te spelen wil verdedigen, tegelijk niet anders kan dan op te komen voor zowel het recht van de verdachte om zijn verhaal te doen, als de plicht van de anderen om naar dit verhaal te luisteren. Ik wijs erop dat de sluwe advocaten die truken uitvinden om het hoger aangehaalde proces te boycotten, met deze plichtenleer een loopje nemen.

Ben ik nu een Poetinlover, zoals dat in modern Engerlands nogal eens klinkt?

Ik dacht het niet. Ik onthoud mij van een definitief oordeel, totdat ik het héle verhaal gehoord heb. Ik wil eerst alle klokken horen luiden.

De recente feiten met betrekking tot de Covid-epidemie leveren ook stof voor deze houding.

Mensen die de vooralsnog te weinig longitudinaal geteste vaccins weigerden werden, ook in de media, als antivaxxers weggezet. Niemand nam de moeite om die mensen in alle openheid aan het woord te laten. Integendeel: ze werden bewust genegeerd, soms verketterd.

Nu blijkt steeds meer dat de genoemde vaccins wel degelijk meer ongewenste bijwerkingen hebben dan eerder werd gesteld. Hun antivaxxisme was dus minder dwaas dan men toen deed voorkomen. (Secret Government Reports reveal at least 1.8 Million people have ‘Died Suddenly’ since the roll-out of the COVID Vaccines across the USA, UK, Canada, Australia, NZ & the EU. The Exposé, 1 December 2022.)

Kortom: we luisteren niet genoeg naar afwijkende stemmen. Dat is een algemeen verschijnsel. Mensen sluiten zich liever aan bij wat algemeen aanvaard lijkt. Dat is veiliger en makkelijker dan de lastige opdracht om dwars in te gaan tegen wat algemeen aangenomen wordt, als men daar gegronde redenen voor heeft. Le Bon wist er alles van.

Dit probleem er is bij de Covid-geschiedenis, bij het conflict tussen Rusland en Oekraïne, bij de Amerikaanse inval in Irak, toen Saddam Hoessein wegens het bezit van massavernietigingswapens moest uitgeschakeld worden. En het geldt in het algemeen.

Er valt heel wat te zeggen voor het idee dat de mens meer primitieve eigenschappen in zich draagt dan velen onder ons lief is. Alles wel beschouwd doet het weigeren van spreekrecht of het weigeren het woord van de ander te aanhoren denken aan de mannetjesleeuw die met zijn gebrul laat horen wie de baas is op zijn territorium. Men legt anderen het zwijgen op. Doet aan wokisme: “dat mag je niet zeggen!” Zet andermans mening weg als extreemrechts.

Censuur, in gelijk welke zin, is dan ook een verlies aan beschaving.

Kritische media

Ik keer nu terug naar mijn initieel punt: het functioneren van de media.

Als een wanhopige burgemeester de hulp vraagt van het leger om in zijn stad de drugbenden te helpen bestrijden omdat er nog meer doden dreigen te vallen, dan deelt de politiek mee dat het leger daarvoor niet is opgeleid.

Intussen deelt diezelfde politiek miljoenen uit aan Mozambique en gebruikt ze de laatste schaarse middelen van een in ontbinding verkerend leger om assistentie te verlenen in een Amerikaanse oorlog tegen Rusland in Oekraïene – telkens in naam van de solidariteit.

Tegelijk stegen op één jaar tijd de prijzen van de rusthuizen met 13%, moeten honderdduizenden koukleumen omdat energie onbetaalbaar is en zitten duizenden te wachten op een sociale woning. Dat laatste terwijl vluchtelingen uit Oekraïne voorrang krijgen bij het verwerven van woonst – waarbij de vraag rijst waarom diezelfde vluchtelingen niet in Polen of in het grote Duitsland konden worden geholpen, want om in België terecht te komen moeten ze eerst duizend kilometer reizen.

Is er in de pers dan niemand die vragen stelt?

Wat overigens de zaak Oekraïne betreft: hebben vele westerse politici niet lange jaren goede maatjes gespeeld met de man die we nu verzocht worden met z’n allen te veroordelen? Ging ook Yves Lerteme niet op bezoek bij Poetin? (Het Nieuwsblad, 19/9/2008.) In 2008 trouwens nog – de oorlog in Tsjetsjenië duurde tot 2010…

En werpt het Romeins aandoende massieve Amerikaanse militarisme in Europa geen olie op het vuur?

Is het wésterse blazoen met betrekking tot mensenrechten dan echt zo schoon? Waarom lezen we geen vragen over de geruchten m.b.t. een Oekraïnse betrokkenheid bij mensenhandel voor o.m. sexuele exploitatie of zelfs orgaanhandel? ( https://en.wikipedia.org/wiki/Human_trafficking_in_Ukraine )

Media mogen niet verworden tot een verlengstuk van de westerse militaire of politieke propaganda. Evenmin moeten ze het volk aanpraten hoe het moet denken.Ze moeten écht  doen wat ze zelf zo vaak zeggen: een kritische kijk brengen op de feiten.Dat doet men niet door ordonnanties van welke kant ook slaafs in te volgen.

Dat doet men door consequent het hele verhaal te brengen.

Jaak Peeters

Januari 2023