Cornelis (Kees) Le Pair

Zeer recent publiceerde de Nederlandse fysicus dr. Kees Le Pair op zijn persoonlijke blog een stuk dat niet ruim genoeg verspreid kan worden.

Wat hij vertelt is pure horror, en wel van het soort dat in harde science-fictionverhalen wordt opgehangen.

Ik geef hierna een stuk van zijn bijdrage weer.

Zoals zo vaak is regelgeving een groter kwaad, dan het euvel zelf. Dat geldt à fortiori als het euvel een illusie is. Denk maar aan door de mens veroorzaakte klimaatverandering en de CO₂-jacht. Nu staat er echter iets op stapel, dat alles wat er tot nu toe misregeld is, in het niet doet zinken. Met koninginnesteun in de rug beijvert de Minister van Financiën zich om ons contant geld af te nemen. Meer gemak voor de burger is de smoes. En bestrijden van gesjoemel met geld het argument voor slaperige ingewijden. In werkelijkheid is het de ergste vrijheidsbeperking, die ooit in georganiseerde samenlevingen is ingevoerd. En de paljassen die het voor het zeggen hebben, denken dat het nodig is om het klimaat te beschermen.
Iedere Euro die we in de toekomst uitgeven, of in een oude sok bewaren, wordt aan de overheid, de onze en die in Brussel, Frankfurt en Bazel, straks gerapporteerd. Maar dat niet alleen. Het nieuwe ruil- en oppotmiddel, dat geld moet vervangen, gaat de overheid gebruiken om onze aanschaf van goederen en diensten te reguleren. Het systeem heet ‘Central Bank Digital Currency’, CBDC. In plaats van geld krijgt ieder een cel van een ‘spreadsheet’ bij de centrale bank. Nog voor het zover is, liggen de plannen voor een CO₂-budget al op tafel. Daarmee meet de overheid straks af of u na een autorit naar de Franse Rivièra nog wel genoeg over hebt. Anders zal uw supermarkt gedwongen zijn te weigeren u dit jaar nog een paar ons rundvlees te verkopen. En ik schat, dat onze huidige volksvertegenwoordiging, na wat publicitair gesputter, het met overweldigende, democratisch georganiseerde, meerderheid zal laten passeren.

(U vindt de volledige tekst hier: http://www.clepair.net/privacy_&_digitale_slavernij.html )

De Covidcrisis

Dit is zonder meer afschuwwekkend, maar ik ben bang dat dit plan wel degelijk bedoeld is en dat “het” dus in de pijp zit.

En wij? Wij, blatende schapen, volgen gedwee en leveren stukje bij beetje onze vrijheid in.

Nu vraag ik de lezer om even terug te denken aan wat er gebeurd is tijdens de Covid-crisis. Hoe wij onze kinderen uit de school hebben laten bannen met een leerachterstand die ze misschien nooit meer inhalen als gevolg. Hoe wij genootschappen, vriendenclubs en zelfs vriendschappen hebben laten kapotmaken. Hoe wij werkeloos hebben toegekeken hoe onze ouderen als schurftig vee in hun kamertjes werden opgesloten, met volstrekte wering van elk bezoek… Hoevelen onder hen zijn aan sociale miserie overleden? Wij hebben ons zonder verzet laten opjutten door het dagelijks opgevoerde peloton van zogeheten experts, die ons telkens weer kwamen vertellen hoe gevaarlijk de situatie wel was – waarbij de stem van kritische wetenschappers door de media deskundig werd doodgezwegen.

Inderdaad kon begin 2020 niemand weten wat die nieuwe ziekte Covid-19 zou aanrichten en dat de oversterfte uiteindelijk niet groter zou zijn dan die van de Aziatische griep (1957-1958), die velen onder ons nog meegemaakt hebben, toen wij school bleven lopen en onze vaders gewoon uit werken gingen.

En intussen hoorden we allerwege over het nieuwe normaal, waarbij het dragen van mondkapjes, al dan niet beperkte lockdowns en het opsluiten van van bejaarden kennelijk voortaan als normaal zouden gaan gelden.

Niemand kan er omheen: het is uiterst makkelijk miljoenen mensen zo murw te maken, dat ze al hun vrijheden opgeven. Het volstaat angst te scheppen.

Dat is niet alles

En nu, zo leert ons dr. Le Pair, staat ons een nieuw rondje vrijheidsberoving te wachten. Met ditmaal als hét ultieme opzwepende middel: CO2. De angst voor wat tot de basiswetten van de aardse natuur behoort: het periodiek veranderen van het klimaat.

Daarmee is de cirkel rond.

Of toch niet…

Hierna volgt namelijk een artikel dat zopas verscheen in www.dwarsliggers.eu.

Het laat zien dat het klimaatalarmisme – laten we de angstcreatie maar zo noemen – diep indringende maatschappelijke gevolgen heeft. Je krijgt een door-en-door getraumatiseerde bevolking. Die wordt vervolgens onderworpen aan de machtsuitoefening door een allebeheersende en controlerende, onbereikbare overheid. Een angstwekkend en wansmakelijk mengsel, geschikt voor een weinig opbeurend science-fictionverhaal.

Ik verontschuldig me oprecht als ik de eindejaarsstemming van sommige lezers hiermee bederf.

Men schreef het aan Luther toe:  “hier sta ik, en ik kan niet anders!”

Het zij zo.

Jaak Peeters

December 2022

Klimaatalarmisme is niet onschuldig

Inleiding en probleemstelling

In november 2022 ging onder groot spektakel in het mondaine Egyptische Sharm-el-Sjeikh de door de VN georganiseerde klimaatconferentie van start. VN topman Guterres kondigde bij die gelegenheid aan dat een wereldwijd systeem tijdig moet waarschuwen voor klimaatrampen.[1] Diezelfde dag meldden kranten dat de hittegolven van 2022 in Europa minstens 15 000 doden hadden veroorzaakt. De Morgen bracht een overzicht van zes rampen die de wereld als gevolg van de klimaatverandering in de komende jaren te wachten staan.[2] Of nog: “We zitten op de snelweg naar de klimaathel, de strijd voor een leefbare planeet wordt dit decennium gewonnen of verloren”- eveneens volgens Guterres.

De zeer linkse partij GroenLinks liet in Nederland op de eerste bladzijde afdrukken: “De klimaatcrisis is nu”.[3] Diezelfde dag had Jesse Klaver, de voorzitter van genoemde partij, getwitterd: “Het kabinet gaat de klimaatdoelen weer niet halen. De wereld staat in brand en het kabinet ligt niet eens op koers om de eigen ambities waar te maken.”

‘De wereld staat in brand’. Van een doembeeld gesproken…

Intussen worden er plannen gemaakt om de kinderen in de scholen met “het klimaat” als een voorrangsprobleem te confronteren.

Dat alles overkomt de bevolking nadat die twee jaar lang te horen kreeg dat we een heuse Covid-crisis doormaken. Van bij het begin van de Covid-geschiedenis werd de bevolking systematisch ‘bewerkt’ om ze van de ernst te doordringen.[4] Covid kon namelijk vele miljoenen doden veroorzaken.

Het ziet er echter naar uit dat er misbruik wordt gemaakt van situaties zoals Covid of de klimaatverandering.[5]

We willen hierna gebruik maken van recente wetenschappelijke inzichten om beter te doorzien welke processen zich in het kader van angst of angstcreatie kunnen voltrekken. Als we beter doorzien wat ons overkomt, zijn we ook beter gewapend tegen pogingen om hele bevolkingen op een punt te brengen dat ze misschien nooit hebben gewild.

De grondidee van deze tekst is dat wat mensen ervaren bij de Covid-epidemie en nog méér bij de aangehaalde klimaatcrisis heel veel overeenkomst vertoont met de fenomenen die zich voordoen in het leven van mensen die lijden aan de gevolgen van zware trauma’s. Als dat juist is, dan is dat is te veel om te verwaarlozen of als onbelangrijk weg te zetten.

Als onze hypothese enige vorm van aannemelijkheid bezit, dan is het soms hysterisch aandoende narratief over de klimaatverandering helemaal geen onschuldige zaak.

We beginnen onze uiteenzetting bewust met een nogal uitvoerige bespreking van harde traumatische ervaringen omdat die opgevat kunnen worden als een dramatische uitvergroting van nu al bestaande psychologische problemen in onze maatschappij.

Eerst de meest dramatische feiten: wat een trauma is

Het woord trauma[6] valt in de dagelijkse omgang wel vaker. Maar weten we goed wat we er mee bedoelen?[7]

Onder trauma verstaan we in deze tekst het feit en de gevolgen van gebeurtenissen zoals gevechtshandelingen, dodelijke verkeersongevallen, verkrachtingen of grote rampen, zoals het instorten van een groot gebouw. Mensen die dergelijke situaties overleven, zijn getekend voor hun verdere leven. De feiten die deze mensen meemaakten zijn zo indringend, dat ze er zich nooit meer van kunnen losmaken.

Kenmerkend voor dit soort zware trauma’s is het herbeleven van de gruwelijke feiten. Dergelijke herbelevingen (flashbacks) verlammen mensen en maken hen doodsbang. Soldaten horen het schreeuwen van dodelijk getroffen makkers en verkrachte vrouwen klappen dicht bij het zien van een man die ook maar een beetje op hun verkrachter lijkt.

Psychiaters noemen het complex van belevingen en gevoelens dat die mensen doormaken posttraumatisch stresssyndroom (PTSS).

Wie lijdt aan dit syndroom ontwikkelt vaak een emotionele gevoelloosheid, alsof ze geen gevoelens meer toelaten uit schrik dat de afschuwelijke gebeurtenissen hen weerom in hun greep krijgen. Getraumatiseerde mensen ruiken dezelfde geuren en ervaren dezelfde fysieke gewaarwordingen als tijdens de traumatische gebeurtenis zelf.

Deze mensen beleven een scherpe grens tussen de wereld van mensen die weten hoe hun ervaring was en de wereld van mensen die dat (gelukkig) niet weten. Daarom slagen vele slachtoffers er niet in om een brug te slaan tussen de traumatische ervaringen en hun huidige leven of tussen henzelf en hun omgeving. Ze zitten in het verleden gevangen, dat vaak hun enige bron van zingeving is geworden. Dat alleen al op zich is een bron van radeloosheid en onmacht, omdat ze beseffen dat ze vastzitten in de ervaring van een afschuwelijk verleden.

De verdere gevolgen van een trauma

Het vastzitten in een trauma uit het verleden kan gemakkelijk leiden tot het opgeven van elk verzet.

In een nogal wreedaardig experiment werd aan honden elektrische schokken toegediend. Als de kooi van de honden openging, kregen de dieren opnieuw een schok. Een controlegroep kreeg bij het verlaten van de kooi echter geen nieuwe schok toegediend. Deze honden liepen als de bliksem van de kooi vandaan. De honden die wel een nieuwe schok kregen ondernamen geen enkele poging om te ontsnappen. Net als de honden van Seligman en Maier, die het experiment uitvoerden, kiezen mensen vaak niet voor de weg van de vrijheid. “Net als de getraumatiseerde honden van Maier en Seligman geven veel getraumatiseerde mensen het eenvoudigweg op”.[8] Wat ervaren wordt als onontkoombaar werkt verlammend en kan leiden tot de totale psychologische ineenstorting.

Het is bekend dat getraumatiseerde mensen grote hoeveelheden stresshormonen blijven produceren lang nadat het werkelijke gevaar is geweken. Als mensen ervan overtuigd zijn dat er toch geen ontsnappen aan is, is het ondergaan van de pijn en de smart het enige wat nog rest.[9]

Het ziet er ook naar uit dat langdurige stresservaringen, waardoor gedurende lange tijd steeds weer hoge niveaus van stresshormonen worden geproduceerd, in het lichaam een nieuw evenwicht tot stand brengen. Dat zie je bijvoorbeeld bij marathonlopers die een gevoel van welzijn en zelfs vreugde kunnen krijgen als ze hun lichaam tot het uiterste belasten. Stress en angst wennen, omdat het lichaam zich heeft aangepast.

Van de Kolk vond bij onderzoek dat sterke emoties pijn kunnen blokkeren omdat de hersenen morfineachtige stoffen aanmaken. Men kan dus verslaafd raken aan situaties die we in gewone omstandigheden geneigd zijn te ontlopen, op een manier die veel weg heeft van de verslaving aan drugs! Daar bestaan studies over: hernieuwde blootstelling aan angstopwekkende traumatische gebeurtenissen levert op een vreemde manier verlichting op.[10]

Dat is niet alles.

De reden waarom mensen in hun traumatische ervaring blijven vastzitten is even simpel als onrustwekkend. Een felle emotionele gebeurtenis werkt als een soort herprogrammering van de hersenen. Op luttele minuten leggen de hersenen nieuwe, in dit geval ongewenste, verbindingen. De bedrading van het systeem wordt in korte tijd overhoop gegooid. Maar omdat de hersenen tegelijk in belangrijke mate de hormonale afscheidingen sturen, wordt bij zulke programmering tegelijk de hele hormonale huishouding door elkaar gehaald. Als om welke reden dan ook een herstel van het normale gedrag uitblijft, blijven de hersenen almaar door stressoproepende stoffen produceren en blijven verkeerde hersencircuits aanslaan. ‘Verkeerde programmatie’ werkt dus dubbel: de fysiologische machinerie is verkeerd gaan draaien, en omdat ze dat doet, is de terugkeer naar het normale moeilijker geworden. Zodoende raken mensen vastgestrikt in hun negatieve ervaringen.

Liefde en hechting

Meer nog dan vele mensen denken, zijn mensen sociale wezens. De mens groeit op onder soortgenoten en zijn neuronale uitrusting wordt door die sociale ervaringen gevormd. We verwijzen naar de hiervoor genoemde ‘programmering’. Ook al is programmering een nogal vreemde term die de meeste psychologen zelf niet zullen gebruiken, toch leert de wetenschap ons dat mensen van in de heel vroege kindsheid neuronaal gestructureerd worden in overeenstemming met de omgeving waarin ze leven.

Hiervoor werd al duidelijk dat een traumatische omgeving diepe sporen nalaat. Maar ook liefdevolle ervaringen doen dat. Omgekeerd beïnvloeden eenzaamheid en verlatenheid de structurering van de hersenen.[11] Onze sociale omgeving interageert met de chemie in onze hersenen. “Semrad leerde ons dat het leeuwendeel van menselijk lijden betrekking heeft op liefde en verlies.”[12]

Scherp gezegd: wie nooit liefde heeft gekregen, kan ze ook niet geven.  Wie nooit geleerd heeft zich aan anderen te hechten, zal het later ook nooit meer kunnen. Wie slechte ervaringen met anderen heeft opgedaan, heeft maar weinig ‘input’ nodig om bij elk nieuw contact achterdochtig te worden of zich af te wenden.

Dat is begrijpelijk: onder invloed van voortdurend inwerkende stresshormonen worden de pijnlijke ervaringen steeds dieper in het geheugen ingegrift. Mensen die als kind misbruikt zijn geweest, of getuige van herhaaldelijk voorkomende slaande ruzies tussen hun ouders, zijn als het ware geprogrammeerd om hun hele leven in de afstandelijke modus tegenover anderen te staan.

Op dit punt aangekomen is het nuttig hier een uitspraak aan te halen van een autoriteit die de meesten niet in dit verband verwachten: Frans de Waal. “De manier waarop ons lichaam – met inbegrip van de stem, de stemming, de houding enzovoort – door lichamen in onze omgeving wordt beïnvloed, is een van de mysteries van het menselijk bestaan maar levert wel het bindmiddel dat hele samenlevingen bijeenhoudt.(…) In plaats van dat ieder mens onafhankelijk de voors en tegens van zijn of haar daden afweegt, bevinden we ons op knooppunten in een netwerk dat ons allemaal lichamelijk en geestelijk met elkaar verbindt.”[13] En luister even naar Antonio Damasio: “ Ons leven hoort niet alleen door onze eigen verlangens en gevoelens te worden gereguleerd, maar ook door onze zorg voor de verlangens en gevoelens van anderen (..)[14]

Kan een traumatische ervaring “gematigd” zijn?

Het overgrote deel van wat tot nog toe werd gezegd heeft betrekking op wat men ‘traumatische ervaringen’ noemt. Dat zijn diepingrijpende, pijnlijke, erg verstorende ervaringen. We zijn gewoonlijk geneigd te denken dat dit soort ervaringen grote uitzondering is.

Dat is niet juist. Volgens sommigen werden in de Verenigde Staten niet minder dan 12 miljoen vrouwen ooit verkracht. Meer dan de helft van deze verkrachtingen gebeurt bij meisjes die jonger zijn dan 15. Voor vele mensen begint de oorlog trouwens in huis: elk jaar worden er in de VS ongeveer drie miljoen aangiften gedaan van kindermishandeling en -verwaarlozing.[15] Wie de krant openslaat moet zich afvragen of de zaken er te onzent zoveel beter voorstaan.

Maar er is nog iets anders.

Er bestaat géén scherpe cesuur tussen wat hier trauma wordt genoemd en vele mildere vormen van psychologische kwetsing. Niet alleen hangt het bestaan van zulke scheiding af van de persoonlijke levensgeschiedenis – wie nog nooit ernstig werd aangepakt ervaart alles anders dan wie het voor de zoveelste keer moet beleven. Denk aan het meisje dat ’s avonds in haar bed ligt te wachten tot het onvermijdelijke gebeurt: de dagelijkse verkrachting. Er rest het kind niet veel anders dan het maar weer te ondergaan.

Maar wie aandachtig de voorgaande tekst heeft gelezen heeft zeker gemerkt dat in het wetenschappelijk onderzoek telkens weer sprake is van angst.

Angst en depressies

Dat brengt ons meteen bij die mildere vormen van traumatische ervaringen. Twee ervan willen we hier kort aanhalen: depressie en angst. We behandelen ze samen, omdat ze in het concrete leven van de lijdende mens vaak samenhangen.

Natuurlijk zijn angststoornissen en depressies geen simpel één-op-één verhaal, zomin trouwens als welke traumatische ervaring dan ook.

Net als in onze bespreking van de getraumatiseerde mens nemen we slechts het gezichtspunt in van de ervarende, belevende en (in dit geval) lijdende mens.

We nemen eerst de depressie.

In Nederland worden er per jaar aan zowat een miljoen mensen antidepressiva voorgeschreven. Dat is een zorgwekkend hoog cijfer. Er is dus duidelijk wat aan de hand: grote aantallen mensen zien zich genoodzaakt hulp te zoeken. Opvallend is bij depressie ook de verstoring van de sociale relaties. Net zoals bij hardere trauma’s.

Depressie wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van sombere gevoelens, en wel gedurende een lange tijd. Daarbij is heel vaak sprake van verlies aan interesse in de dingen des levens, of in het plezier van het leven. Vaak is er sprake van een verlies van eigenwaarde, van schuldgevoelens en van lichamelijke symptomen. Zoals bij hardere trauma’s.

Als oorzaken van depressie worden veelal opgegeven: langdurige ernstige stresstoestanden of de herinnering aan lichamelijke of mentale mishandeling. Depressies ontstaan vaak op sluipende wijze: men voelt zich eenzaam, minderwaardig, sluit zich af. Heel wat cognitieve functies lijden onder een depressie: vooral aandacht en geheugen worden hierbij vermeld. Deze mensen vertonen een selectieve neiging om vooral negatieve feiten of inhouden te onthouden.[16] Daarom dreigen depressieve mensen vast te komen zitten in hun depressie. Dat gevaar loert ook bij de zware trauma’s.

Het ziet er ook naar uit dat vele depressieve mensen ‘het hebben opgegeven’, net als de honden van Seligman, die het niet meer aandurfden op de loop te gaan, of het meisje dat wacht op haar verkrachter. Depressie is een levenswijze geworden.

Kijken we vervolgens naar de angststoornissen. Het gaat dan om herhaalde perioden van intense angst of spanning.

Angstbeleving blijkt gevoelig voor sociale en culturele context.[17]

Er bestaat ook zoiets als “angstsensiviteit”, het van nature gevoeliger zijn voor angstaanvallen. Zulke mensen hebben de neiging om angstig te reageren op stressoren, waar anderen neutraal op reageren. Er bestaan dus letterlijk ‘angstige naturen’. Voorts blijkt dat mensen geconditioneerd kunnen raken, bijvoorbeeld voor onbewust waargenomen presentatie van emotioneel expressieve gezichten. “Er blijkt een neuronaal netwerk te bestaan voor angstconditionering (…).[18]

Het is allemaal herkenbare materie voor wie de harde traumatologie ter hand neemt.

Conclusie

We keren nu eerst terug naar de vraag in de titel van de vorige alinea: kan een traumatische ervaring gematigd zijn?

Het antwoord is: ja!

We zien hoe depressieve of angstige toestanden gelijkaardige gedragsverschijnselen kunnen opleveren als harde traumatische ervaringen. Milder, dat wel – meestal toch, want het aantal zelfmoorden doet andere dingen denken. Niet voor niks zette de Vlaamse regering een programma op ter voorkoming van zelfmoorden.[19] We zien hoe de herinnering aan mentale of lichamelijke mishandeling in het verleden een rol speelt. Alweer: milder, want er is nauwelijks sprake van flashbacks. Maar de slachtoffers lijden er wel onder en, wat erger is: die angsten verspreiden zich in de samenleving zoals het mycelium van een zwam, want men steekt elkaar aan. Milder, want deze angstbeleving is meestal minder allesoverheersend. Maar toch…

Wie goed toekijkt treft dus in onze moderne samenleving verschijnselen aan die tot op zekere hoogte met de beschreven zwaardere traumatische ervaringen kunnen vergeleken worden. Daar is ook aanleiding toe: het aantal verkrachtingen, in 2019 gemiddeld 12 aangiften per dag, is best wel hoog, ook al geven ze niet altijd tot excessieve reacties aanleiding.[20]

Herinner u dat verkrachtingen één van de voornaamste oorzaken van traumatische flashbacks zijn…

Vooral echter is nu het moment aangebroken om naar de hypothese van onze inleiding te gaan.

Dit is dus ons grondaanvoelen: als we aannemen dat er in onze maatschappij een soort algemene psychologische spanning heerst, die bij vele honderdduizenden mensen angsten en depressies (helpt) veroorzaken[21], dan is het denkbaar dat die kwellende gevoelens nu worden aangevuurd door de manier waarop Covid werd aangepakt en vooral door het klimaatalarmisme. We schuiven op naar zwaardere vormen van psychologisch lijden.

Angst- en depressieve gevoelens misvormen de sociale dimensies van onze samenleving, ze verteren het plezier in het leven van mensen en tekenen hen voor het leven. Zo komen we tot klimaatalarmistische acties zoals het beklimmen van de Berlijnse Brandenburger Poort, waarbij wij als boodschap meekrijgen: “wij zijn de laatste generatie”.[22]

Als boodschap van wanhoop kan dat tellen…

Brengen we ook even de uitspraken van Jesse Klaver en co in herinnering, in de inleidende alinea van deze bijdrage…

Onze gedachtegang geeft onzes inziens voedsel aan de hypothese dat het aanhoudend gestook over de klimaatverandering veel meer gevolgen heeft dan alleen maar de nogal vreemde kronkels die sommigen ertoe brengen betalingen te doen aan Mozambique voor de schade die daar door de ‘door ons veroorzaakte’ klimaatverandering zou zijn toegebracht.

De zaak is ernstig. De hele mentale en psychologische habitus van ons volk wordt tot in de wortel aangetast omdat de spanningen die er van nature al waren door de klimaathysterie nog meer worden opgezweept. Ze nemen bovendien een concrete vorm aan en verwerven een schijn van wetenschappelijkheid, die gevoelige zielen nog meer in hun spanningssyndroom drukt.

De lockdowns en de vaak schrijnende isolatie van ouderen in rusthuizen tijdens de Covid-epidemie hebben de psychische gezondheid van vele mensen geen goed gedaan.[23] Maar de voortdurende alarmistische doemscenario’s van de klimaatverandering maken de zaak nog vele malen erger.

Het klimaatalarmisme lost niet alleen niets op, want we hebben eerder behoefte aan redelijkheid, terwijl gespannen emoties alleen maar hindernissen opzetten. Het uitdelen van zuur verdiend belastinggeld is veeleer het stillen van de stem van ons eigen geweten en dito verstand, terwijl we intussen onszelf de hele tijd blijven kwellen.

Het klimaatalarmisme is, vanuit het standpunt van de geestelijke gezondheid van de bevolking, veel minder onschuldig dat het lijkt. Op termijn kan het zelfs uitlopen op een psychologische ramp.

Wie schreven bewust over harde trauma’s. Dat helpt te begrijpen waarom hier het woord ramp wordt gebruikt.

[1] HLN, 7/11/2022.

[2] De Morgen, 5/11/2022.

[3] Algemeen Dagblad, NRC en Trouw, 2/11/2022.

[4] https://www.youtube.com/watch?v=5ANOVSjDUd4

[5] Ottmar Edenhofer, directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK) en hoofdauteur van werkgroep 3 van het IPCC, zei in 2010 “We (VN en IPCC) redistribute de facto the world’s wealth by climate policy … International climate policy has almost nothing to do with environmental policy anymore.” (Wij – de VN en het IPCC- zijn bezig met het herverdeling van de rijkdommen van de wereld door middel van de klimaatpolitiek. De internationale klimaatpolitiek heeft niets te maken met enige vorm van milieupolitiek)

[6] Uit het Grieks trauma, ‘wonde’.

[7] Deze bespreking steunt op he boek Traumasporen, door Prof. Bessel van der Kolk. Uitgeverij Mens! 2022.

[8] Bessel van der Kolk, o.c., blz. 53.

[9] Soms is zelfverwonding de enige methode om zichzelf nog te voelen.

[10] The compulsion to repeat the trauma. Re-enactment, revictimization, and masochism. B.A. van der Kolk, Psychiatr Clin. North. Am. 1989, jun; 12(2): 389-411. 

[11] Stephen W. Porges. De Polyvagaal Theorie. De neurofysiologische basis van emotie, gehechtheid, communicatie en zelfregulatie.Uitgeverij Mens!, 2019, blz. 186 e.v.

[12] Van der Kolk, o.c., blz. 49

[13] Frans de Waal. Een tijd voor  empathie. Olympus, 2014, blz. 77.

[14] Antonio Damasio. Het gelijk van Spinoza. Wereldbibliotheek, 2003, blz. 151.

[15] U.S. Departement of Health and Human Services, Àdministration on Children, Youth and Families, Child Maltreatment 2007, 2008 en 2010 en 2011.

[16] Rebecca Elliott. Cognitieve stoornissen bij depressie. In: Paul Eling e.a. Cognitieve neuropsychiatrie, Boom2003,  blz. 98 e.v.

[17] Johan den Boer, Wiljo van Hout, Marjan Nielen en Gert ter Horst, Neuropyschiatrie van paniekstoornis; een integratie van neurobiologische en psychologische modellen. In Paul Eling, et al., oc., blz. 139.

[18] Johan den Boer et al. O.c., blz. 157.

[19] https://www.zelfmoord1813.be/feiten-en-cijfers/oorzaken-en-su%C3%AFcidaal-proces

[20] https://www.hln.be/binnenland/recordaantal-aangiftes-van-verkrachting-in-2019-gemiddeld-12-per-dag~a19b6cab/

[21] Men leze Dirk De Wachters Borderline Times. Het einde van de normaliteit. Lannoo, 2021. Als boodschap aan de klimaatactivisten lees je bij De Wachter: misschien is onze belangrijkste maatschappelijke taak op dit moment onze jeugd te leren dat niet alles kan. (blz.93)

[22] HLN 7/11/2022. Denk aan de dood van Julie van Espen, in 2020.

[23] Nog dagelijks ziet men mensen met mondkapjes lopen, hoewel de verplichting daartoe al vele maanden geleden werd opgeheven.