Beschouwingen naar aanleiding van een moordpartij in Engeland.

De pas aangetreden Britse premier Keir Starmer beloofde op 4 augustus dat hij ‘alles zal doen wat nodig is’ om de relschoppers zo snel mogelijk voor het gerecht te brengen. “Jullie zullen betreuren dat jullie hieraan hebben deelgenomen”, zo heeft hij zondag verklaard in een reactie op de rellen in het land.[1]

Die rellen waren, zoals bekend, losgebarsten nadat de zwarte 17-jarige Axel Rudakubana, die aanvankelijk als immigrant werd geduid, in Southport twee jongere kinderen doodstak en er zes zo erg verwondde dat ze in kritieke toestand naar het ziekenhuis moesten.

Dit is georganiseerde, gewelddadige misdaad, verklaarde Starmer. Die had het daarbij niet over de moordenaar, maar over de woedend reagerende bevolking. “Ik zal er niet voor terugdeinzen om te zeggen wat het is: extreemrechtse misdadigers”, aldus nog Starmer. “Als je mensen tot doelwit maakt vanwege hun huidskleur of geloof, dan is dat extreemrechts.”

Kort daarop werd bekend dat de regering in Londen censuur overweegt, zogenaamd om de verspreiding van ‘extreemrechtse ideeën’ te verhinderen.

Ongenoegen

Wat men over die rellen – in Engeland en elders – ook moge denken, het is duidelijk dat er onder de bevolking ongenoegen bestaat over de (gevolgen van de) immigratiepolitiek die ook door de EU wordt gevoerd. Er is animositeit als immigranten op de bus in Antwerpen niet betalen en blanke autochtonen dat wel (moeten) doen. Er is ongerustheid over het steeds aanzwellende aantal allochtonen, niet alleen in de steden, maar ook en steeds meer in de dorpen van het binnenland.[2] Autochtonen worden boos als hen verboden wordt het woord ‘omvolking’ te gebruiken. Er is ongenoegen omdat het gevoel leeft dat immigranten voorrang krijgen bij de toewijzing van sociale woningen. Er is ongenoegen omdat het gevoel leeft dat veel immigranten misbruik maken van de status van asielzoeker en daarbij door sociale diensten te gemakkelijk worden geholpen, terwijl gepensioneerde autochtonen soms in een lange wachtrij staan of terechtkomen in een overwegend door allochtonen bewoonde wijk. Een oudere vrouw zei in dit verband: “mogen we nog Belgen zijn in eigen land?” Er loopt de overtuiging dat de pest van de drugshandel vooral met de aanwezigheid van allochtonen te maken heeft en daarbij denkt men meteen aan de veiligheid van de eigen kinderen.

Als mensen commentaar geven op de gepercipieerde aanwezigheid van zovele migranten, dan worden zij rond de oren geslagen met het verwijt dat ze racistisch denken. Dat verwijt is op zich principieel zeker onterecht.[3] Als mensen in eigen land geconfronteerd worden met een opvallend toenemend aantal vreemde immigranten, dan zou hun commentaar toch niet mogen verbazen .

Als er dan onschuldige, nog jonge kinderen door iemand uit een andere cultuur worden vermoord, dan slaan bij grote aantallen mensen de stoppen door. Ze maken zich zorgen om hun eigen kinderen. Normale mensen worden vertederd door kleine of jonge kinderen en ze willen niet dat die iets overkomt. Een moordpartij zoals in Southport komt daarom nog feller aan.

Immigranten en hun etniciteit

Het is interessant op te merken dat de manier waarop mensen in het leven staan door ingrijpende gebeurtenissen kan veranderen. Philip Hermans vertelde in een bundel over een jonge Marokkaanse gehuwde vrouw, die zichzelf als een “moderne Marokkaanse vrouw in Brussel” zag. Ze was zo modern dat ze niet alles geloofde wat de imman in de moskee vertelde. Ze was nogal islam-kritisch opgevoed. Maar toen haar broer omkwam in een auto-ongeval, begon ze zich meer voor de islam te interesseren. Die islam gaf haar leven betekenis en ze begon er zich steeds meer in te verdiepen. Sindsdien werd de islam de basis van haar leven.[4] Noteer hier: dit gegeven werpt ook licht op de rellen in Engeland, waar het erop lijkt dat het autochtonen kennelijk verboden is hun leven door ingrijpende gebeurtenissen te laten veranderen. Zij moeten altijd stoïcijns blijven…

Hieruit leren we twee dingen. A. Een diepingrijpende gebeurtenis kan iemands levensoriëntatie in één klap veranderen. Die verandering is grondig.  B. Die levensoriëntatie gaat heel gemakkelijk de kant op van de oriëntatie van de groep waaruit men komt, zelfs als men zich daar eerder bewust van heeft afgekeerd. Het is alsof al die moderne verf meteen afgewassen wordt en de ware natuur tevoorschijn komt. In dit concrete voorbeeld kan men zich bovendien voorstellen dat de ouders of grootouders van de jonge vrouw helemaal niet opgezet zijn met het feit dat iemand uit de familie zich van haar tradities afkeert. De uiteindelijke keuze van die jonge vrouw voor het geloof van haar familie is dan ook een soort heuglijke hereniging oftewel opname in de schoot van de familie. Een soort thuiskomst.

Etnisch gedrag.

Wat we zien gebeuren is dat immigranten elkaar opzoeken en etnische eilanden vormen. Tot de kern van de vreemdelingenproblematiek behoort derhalve het vraagstuk van de etniciteit en dat is een onderwerp dat in de media of in de politiek vrijwel nooit aan bod komt. Nochtans is het fundamenteel.

Philip Hermans verklaart dat die etnische identiteit een defensieve dimensie heeft: hoe meer ze in gevaar komt door de omringende dominante cultuur, hoe meer vele immigranten de neiging voelen om zich in hun eigen kringen op te sluiten en de buitenwereld misschien niet meteen als vijandig, dan toch als te mijden bezien.[5]

Een gelijkaardige constatering doet Eugeen Roossens. Deze auteur beschrijft de ‘primordiale autochtonie’ van de immigrant: rechtstreeks of via zijn ouders komt men ergens vandaan waar men echt thuishoort en autonoom is, tenminste in zijn verbeelding, en deze oorsprong laat men niet los. Roossens schrijft dit na geconstateerd te hebben dat de in België geboren Marokkaan met een hoger diploma een groot verschil ervaart tussen zijn objectiveerbare moderne identiteit en zijn etnische identiteit, maar zijn etnische identiteit daarom nog niet opgeeft.[6]

We constateren hier alweer twee dingen.

Ten eerste: de immigrant beleeft een gevoel van ontheemding. In de nieuwe samenleving, hoezeer die ook haar best doet om hem te ontvangen, is hij niet echt thuis.[7] Ten tweede: omgekeerd roept de houding van de immigrant afwerende reacties bij de autochtonen, die achterdochtig worden en kritisch tegenover alles wat de immigrant doet of nalaat.

Dat heeft tot gevolg dat, aan de ene kant, de immigranten de neiging hebben zich aaneen te sluiten en, aan de andere kant, dat bij de autochtonen allerlei vermoedens over misbruiken van allerlei slag oprijzen en wantrouwen ontstaat.

Kortweg gezegd: Als er te veel immigranten zijn zodat het straatbeeld merkelijk verandert, dan schept dat maatschappelijke spanning. Men moet daar geen mensen verantwoordelijk voor stellen, noch slingeren met dwaze concepten zoals “extreemrechts”: het is een natuurlijk feit dat wat ongewoon is de aandacht trekt en achterdocht oproept of tenminste tot voorzichtigheid aanzet. In dat opzicht verschillen mensen nauwelijks van dieren. Conclusie: teveel diversiteit , zeker als de verschillen groot zijn, veroorzaakt moeilijkheden. In dat geval wordt het dan ook niks met de integratie van immigranten.[8]

Etniciteit

In het maatschappelijk debat valt het woord etniciteit zelden. Meer zelfs: als het al ter sprake komt, dan is dat afwijzend. In de spraakmakende media gooit etniciteit geen hoge ogen. Etniciteit hoort niet bij de door de mens zogenaamd rationeel opgebouwde wereld.

Dat zegt ook de Ethiopische professor Seyoum Hameso in diens Ethnicity in Africa. Hij constateert dat de westerse media etniciteit wegzetten als dom stamdenken, een ongewenst overblijfsel uit lang vervlogen tijden en door marxisten wordt etniciteit als “vals bewustzijn” beschouwd. De ‘modernen’ uit het Westen verwachten dan ook de nakende verdwijning van etniciteit.[9] Kwalijk bovendien is het stereotiep gedrag van vele westerse journalisten en politici. In hun streven om toch maar nieuws te brengen of politiek correct te zijn, grijpen ze naar stereotiepen: etnische conflicten, waarvan dan de woeste taferelen op TV te zien zijn. Ze doen dat zonder het begrip zelf goed te definiëren.

Intussen produceren ze meer onzin dan dat ze de bevolking informeren. Een van de meest gerenommeerde deskundigen op het gebied van de studie van etniciteit is de uit Vlaanderen afkomstige Pierre L. Van den Berghe in diens The Ethnic Phenomenon.  Van den Berghe, die zichzelf een verfranste Vlaming noemde, schreef in zijn hoofdwerk de stelling neer dat ook de moderne staten, bestaande uit miljoenen leden, etnisch van natuur zijn. Ook in deze moderne maatschappijen bestaat er zoiets als afstammingsgevoelens en die zijn essentieel om over etniciteit te spreken. Ook al is de etnie uiteindelijk een mythe: een mythe kan niet bestaan zonder een historische realiteit. Etniciteit kan gemanipuleerd worden, maar niet gecreëerd.[10]

Zonder daar hier verder op te willen ingaan – er bestaan honderden boeken over dit onderwerp – kan een korte formulering van wat etniciteit is iets zijn als het volgende: een aanvoelen van een gemeenschappelijke  oorsprong van de gemeenschap in kwestie. Zo’n gemeenschap heeft dus iets blijvends, iets wat niet kan worden afgenomen.

Je vindt dat inderdaad overal terug, ook bij moderne staten. Vlaanderen wijst terug naar de Vlaamse graven en de oorlogen met de Franse koningen. Italië zoekt zijn verleden in de Romeinse tijd. Jonge Fransen leerden tot voor kort op school dat “onze voorouders blonde haren en blauwe ogen hadden”. Of dat waar is, is nogal betwistbaar, maar het laat zien dat een gemeenschap maar kan aaneen hangen als elke lid ervan het gevoel heeft een gemeenschappelijke oorsprong te delen met zijn landgenoten. Het gevolg is dat grenzen tussen etnische gemeenschappen ook binnen vele moderne multi-etnische staten sterk onderhouden worden.[11] De ‘melting pot’ is te onzent een even grote illusie als in Amerika.[12]

Waarom Starmer en zijn geestesgenoten de bal misslaan

Zoals zovele hedendaagse mensen die zich links profileren, vond Starmer er niet beter op dan de schuld voor de rellen in zijn land in de schoenen van extreemrechts te schuiven. Wat er evenwel werkelijk leeft is etnisch ongenoegen, zowel bij de immigranten als bij de autochtonen. Dat de eerste meldingen over de dader in Southport deze al (te) snel als een recente immigrant omschreven, verandert niets aan de kern van de zaak. De waarheid is dat het Engelse koninkrijk te gul is geweest met het opnemen van immigranten. Op de manier wordt de autochtonie verdund en worden immigrerende etniciteiten versterkt, zeker als daar nog eens een totaal andere religie bij komt kijken. Een kortzichtig – jawel: links – immigratiebeleid heeft spanningen opgeroepen, die op een bepaald moment onbeheersbaar blijken.

Maar Starmer heeft duidelijk geen kaas gegeten van wat de moderne literatuur over etniciteit te vertellen heeft.

In plaats van een volksgroep als de zondebok aan te wijzen, had Starmer dus wat meer moeten nadenken. Hij zou dan ontdekt hebben dat in zijn land – net zoals in heel West-Europa[13] – de etnische spanningen de laatste decennia feller zijn geworden. Als hij zich zou geïnformeerd hebben zou hij ontdekt hebben dat ook in de moderne geïndustrialiseerde staat etnische gevoelens nog altijd fel leven en dat de omstandigheden die hijzelf en zijn geestesgenoten tot stand hebben gebracht tot gevolg hebben dat die gevoelens nog zijn versterkt.

Nu is relschoppen om de rellen nooit verantwoord. Het is waar dat sommige mensen elke gelegenheid aangrijpen om baldadig te doen. Of zulke houding ‘extreemrechts’ moet heten, moet men ter linkerzijde maar eens goed uitleggen. Naar mijn mening is daar namelijk niets rechts aan, vermits rechts wijst naar conservatisme en dus naar omzichtigheid.

Toch is voor het fenomeen van het relschoppen zelf dieper nadenken meer gepast, want ook de motivatie van het relschoppen valt niet uit de lucht. Er maar meteen op los troeven, is dus voor niemand een teken van wijsheid. Zeker echter is in ieder geval dat we hier te maken hebben met de gevolgen van spanningen tussen etnische groepen, die door onhandigheid of onbekwaamheid – of onwil – van het bestuur met de jaren explosief zijn geworden.

Ik weet om de duivel niet hoe ikzelf zou reageren als één van mijn kleinkinderen op het dansfeestje in Southport zou zijn geweest. Ik weet niet of ik de tijd zou nemen om minutieus te onderzoeken of de info die over deze zaak rondgaat wel heel correct is. En of mijn sympathie niet veeleer naar de door het regime vermaledijde en van rechtsextremisme beschuldigde relschoppers zou gaan, eerder dan naar de hoge heren die 250 km ver weg in hun veilige kantoren in Londen volstaan met goedkope betuigingen van medeleven. Wat denken diezelfde hoge heren trouwens dat ouders van jonge dochters voelen als groepsverkrachters als straf … een opstel moeten schrijven?

Mijn zorgen zouden waarschijnlijk naar het leed van die families gaan en naar de trauma’s van de kinderen die de dans ontsprongen. Ik zou me afvragen waar die baldadige relschopperij in hemelsnaam vandaan komt. In plaats van meteen alles op  bestraffing te zetten, zou ik me voor alles afvragen wat er met het beleid mis is waardoor zulke dingen übehaupt kunnen gebeuren.

In plaats van op controle-ideologie, zou ik waarschijnlijk op het verhaal dat ik hierboven heb gebracht uitkomen. Dat lijkt me, al bij al, in ieder geval wijzer dan het dreigen met de inzet van het leger of de mensen de prang op de neus te zetten door het afkondigen van censuur, die overigens vooral een teken van onmacht en onkunde is.

Jaak Peeters

Augustus 2021

[1] De Morgen, 4/8/2024.

[2] https://www.telegraaf.nl/watuzegt/1866758842/nederland-migreert-zich-vol-dom-en-arm

[3] Zie mijn Vlamingen zijn fatsoenlijke mensen, Pelckmans, 2014.

[4] Philip Hermans. Ethnic Identities of Moroccans in Belgium and the Netherlands. In: Lola Romanucci-Ross, George A.  De Vos en Takeyuki Tsuda. Ethnic Identity (4e ed.), Alta Mira, 2006, blz.195.

[5] Philip Hermans. O.c., blz. 203.

[6] Eugeen Roossens. Eigen grond eerst. Acco, 1998, blz. 209.

[7] De overheden schieten op dat gebied hopeloos tekort : Paul Gerbrands, Mijn land van veel en vol. Meer mens met minder mensen. Damon, 2003. Intussen telt Nederland 18 miljoen inwoners of 444 per km2.

[8] Paul Collier. Exodus, Spectrum, 2013, blz. 109.

[9] Seyoum Hameso. Ethnicity in Africa. Towards a Positive Approach. iUniversity Press, Lincoln, 2001, blz. V.

[10] Pierre L. Van den Berghe. The Ethnic Phenomenon, Elsevier, 1987, blz. 27.

[11] Kate Huppatz, Mary Hawkins and Amie Matthews. Identity and belonging. Palgrave, 2016, blz .19.

[12] Zie Athena Leoussi.  Encyclopaedia of Nationalism. Transsaction Publishers, New Brunswick, 2001. Blz. 178: “They also point out that intermarriage does not necessarily eliminate ethnic boundaries and practices (Waters,1990).”

[13] Denk aan AfD in Duitsland, RN in Frankrijk, PVV in Nederland.