De Engelsen stappen dus uit de EU. Meteen staan de kranten vol alarmerende koppen: “Brexit kan Dexia zuur opbreken”; “Zwarte dag voor de EU”; “Hoe zal de Brexit jouw portemonnee raken?”, “Brexit kost Nederland 2 procent van de economie”; “Aziatische beurzen onderuit”…. Voor krantenschrijvers en nieuwsboeren aller landen Gefundenes Fressen, vooral om op een goedkope manier nieuws te fabriceren.

Voor de cursiefjesschrijver is het een haast hallucinant schouwspel. Het doet allemaal wat onwerkelijk aan. Een volk neemt een democratische beslissing zoals die nota bene als mogelijkheid in de EU-verdragen voorzien is, en de halve wereld lijkt meteen op z’n kop te staan. De horrorscenario’s buitelen over elkaar heen en het is niet ver meer af of wereldoorlog 3 staat op het punt uit te breken. De klassieke hoge heren – de De Guchts, de Verhofstadts en de Van Rompuys, aangevuld door een grote schare grote en kleine goden uit de economische wereld en zichzelf belangrijk achtende publicisten: allen treden ze om beurten aan om die stoute Engelsen te gispen en iedereen te waarschuwen die in de verleiding zou komen hetzelfde te doen of zich door populisten zou laten misleiden. Allemaal omdat die koppige onverlaten op dat Britse eiland het aandurven de grote mantra van het Heilige Europese Geloof dwars te zitten en hun eigen soevereiniteit terug te eisen. Hoe durven ze, in deze tijden van kosmopolitisme en superdiversiteit?

En nochtans: de Engelsen doen niets anders dan uitvoering geven aan de bepalingen van één artikel uit een verdrag. Wie als een democraat denkt kan zich toch niet druk maken over de beslissing van een gemeenschap om politieke stappen te zetten, die nergens verboden zijn en zelfs voorzien? Zulke stap is evenwel niet in overeenstemming met de stilaan tot canon verheven illusie dat Europa maar in één richting kan evolueren, namelijk in de richting van een superstaat.

De dames en heren zelfverklaarde staatslieden en hun economische medestanders slaan ons nu om de oren met het vooruitzicht van doffe ellende en van economische en politieke rampspoed. Het klinkt zo hol! Alsof ik geen Nissan meer zou kopen omdat die in Engeland en niet in de EU gefabriceerd wordt: het anti-nationalisme dat de genoemde dames en heren zelf jarenlang hebben gepromoot slaat hen zodoende nu als een boemerang terug in het gezicht.

Ho ja: er zou heel veel in beweging kunnen komen. De Schotten zouden hun onafhankelijkheid van Engeland kunnen uitroepen en de Ieren zouden zich kunnen herenigen. In Frankrijk zou Marine Le Pen de Franse bevolking, die de linkse woelmakerij stilaan beu te begint te worden, er wel eens kunnen toe overhalen haar tot president te benoemen. Reken maar dat Le Pen een referendum zou uitschrijven. Met slechts 38% van de Fransen die het Franse lidmaatschap van de EU wil voortzetten, draait zo’n referendum, zeker na het Engelse voorbeeld, gegarandeerd uit op een Frexit. In de Nederlanden zou België vereenzaamd geprangd raken tussen een soeverein Frankrijk en de Duitse reus en zou de bereidheid kunnen oprijzen om de Benelux tot een heuse Confederatie van de Nederlanden om te vormen, waarmee, ironisch genoeg, het Koninkrijk van 1815 wel eens sneller hersteld zou kunnen worden dan velen willen geloven.

Kortom: de Brexit kàn een hele reeks politieke veranderingen in gang zetten. Kàn. Als het zo’n vaart loopt. Doch de troep zelfverklaarde staatslieden die ons denkt te moeten besturen schrikt terug. Grenzen zijn heilig en aan staatsstructuren wordt niet geraakt. Zo decreteren ze onder elkaar.

De “horden” beslissen daar dus anders over. Het troepje had een voor zichzelf comfortabele orde geschapen – vaak lucratief en uiterlijk vreedzaam. De gemakkelijke roerloze politieke onbeweeglijkheid, die men zichzelf als een vaste werkelijkheid was gaan voorhouden, blijkt volstrekt illusoir: één simpele beslissing van die vermaledijde “horden” brengt het hele bouwsel dat de dames en heren opgetrokken hadden aan het wankelen.

Als eenvoudige ziel kan ik daaruit alleen maar besluiten dat het gebouw wel erg wankel moet zijn…

Dat sommige figuren van het slag van de Gucht er als de kippen bij zijn om te verklaren dat volgens hen het volk zich vergist en de democratie niet mag betekenen dat de meerderheid zomaar de toon zet, verandert niets aan het feit dat die dames en heren voortaan rekening zullen moeten houden met de door Rousseau beschreven en door de elite misprezen volkswil.

Trouwens: wat is er mis met de onafhankelijkheid van Schotland of Catalonië? Het zelfbeschikkingsrecht van volkeren staat toch in het VN-handvest? Wat is er mis met de hereniging van Ierland, dat door de Engelse bezetting verscheurd raakte? Wat is er mis met de hereniging van de Nederlanden?

En wat, tenslotte, is er mis met het fundamentele recht van mensen en volken om op een democratische manier over de eigen toekomst te beslissen?

Als democraat kan ik om de gang van zaken dus alleen maar juichen, want het is een hoogmis voor de democratie. Het is waar dat het gewone leventje van onze politieke en economische klasse brutaal verstoord wordt. Maar in een moderne wereld, waarvan gezegd wordt dat verandering er de enige constante in is, mag zulks toch geen bezwaar zijn voor lieden die voorwenden de leiders van de maatschappij te zijn.

Wat ik nu allemaal zie lijkt dan ook vooral een uiting van diepgewortelde angst voor de reële toepassing van de democratische rechten van de hedendaagse, doorgaans best wel geschoolde burger.

Angst voor de democratie: dat is het, wat de heersende klasse nu toont.

Maar nu zelfs massieve bangmakerij niet blijkt het helpen, rest er haar inderdaad maar één ding: met die democratie te leren leven.

Jaak Peeters

Juni 2016